Журналистикаи тадқиқотӣ

Далелсанҷӣ (алҳол дар бештари забонҳо ин истилоҳро ба гунаи англисиаш – фактчек истифода мебаранд) ба унвони як раванди тадқиқоти журналистӣ дар фазои расонаҳои ватанӣ (манзури муаллифи пешгуфтор аз фазои ватанӣ – фазои украинӣ аст) бо суръат ворид шуд. Он дар навбати аввал, ба мавҷҳои тарғиботу ташвиқоти зиддиукраиние вобастагӣ дошт, ки бо шиддат маҷрои иттилоотро бо хабарҳои ошкоро – дурӯғин ва ҷалъӣ пур карда буданд. Расонаҳои украинӣ дар он замон барои сангар гирифтан алайҳи чунин ҷанги иттилоотии тарҳрезишудаи доманфаррох омодагӣ надоштанд. Аз ин рӯ, бемуҳобот гуфтан метавон, ки мафҳуми далелсанҷӣ, ки аз ҷониби журналистони касбӣ ба сифати аслиҳа интихоб шуд, дар замони ҳозир «қалъа»-и муҳофизат алайҳи чунин тарғибот шуд. Қадами навбатии раванди далелсанҷӣ мантиқӣ ва табиӣ буд. Муҳити сиёсӣ ва мансабдорони давлатӣ дар замони бемуҷозотӣ ва адами бемасъулиятӣ барои нутқу баромадҳои оммавӣ, чандон бо суханпардозиҳои ДАСТКОРИШУДА (МАНИПУЛЯТСИЯ) одат кунонд, ки таҳрифи руйрости далелҳо, изҳротҳои популистӣ ба ҳукми меъёр даромаданд. Гузашта аз ин, бисёре аз сиёсатмадорони рада (қатор, даста) -и аввал шиорҳои пешазинтихоботӣ ва баромадҳои худро дар фаъолити минбаъдашон дар раъси ҳукумат ҳам маҳз дар асоси популизм (мардумфиребӣ) ва қаллобӣ дар атрофи мавзӯҳои ҳассос месохтанд. Бо ваъдаҳои хушку холӣ, ки ҳеҷ пояи ҳисобу китоб ва нақшаҳои амали воқеӣ надоштанд, ин тоифаи бо ном сарварон аз ноогоҳии аксарияти одамон дар мавриди нозукиҳои ин ё он соҳа суйистифода намуда, моҳирона бо авзоъ ва афкори ҷомеа «бозӣ» мекарданд. Ҳадафашон маълум, яъне васеъ намудани доираи ҷонибдорон – овоздиҳандагон ба хотири қонеъ гардонидани ангезаҳои иқтисодӣ ва сиёсии худашон. Бинобар ин, вақте ки дар як фурсати кӯтоҳ дар фазои иттилоотии украинӣ якбора якчанд манбаи далелсанҷӣ зуҳур на- 8 муд, мутахассисонро лозим омад, ки бо ҳаҷми бузурги дурӯғ ва қаллобии сухан дар нутқу баромадҳои сиёсатмадорон ва мансабдорон рӯ ба рӯ шаванд. Дар соли аввали кор дар умум аз ҷониби далелсанҷҳои ин платформа тахминан 1000 изҳороти масабдорон мавриди таҳқиқ қарор гирифт. Тақрибан 55% онҳо дорои далелҳои дурӯғин буд, ки бо ҳукмномаи «дурӯғ», то 25% – бо «ҳақиқати нопурра» ва танҳо 20% – бо «ҳақиқат» баҳогузорӣ шуданд Ин омор тасдиқи «аёнро ҳоҷат ба баён нест»-ро дорад ва касонеро, ки равиши тадқиқотро дар қолаби далелсанҷӣ медонанд, талқин мекунад, ки онро ҳар чӣ бештар интишор диҳанд. Таҷрибаи андӯхташуда барои мураттабсозӣ ва таснифи омилҳои асосии далелсанҷӣ, кашф намудани махсусиятҳои марбут ба расонаҳои украинӣ ва муҳити сиёсӣ имкон дод ва ба он таъсиррасон аст, ки чи тавр аз равандҳои нави тадқиқот бояд истифода кард. Ин китоб як навъ ҷавҳари таҷрибаҳои далелсанҷист, ки дар зимни он пойдевори назариявӣ барои дарки амиқи равишҳои кори ин мафҳум оварда шудаанд. Ин танҳо қадами нахустин барои татбиқ ва интишори ҳадди аксар ва аз ҳама муҳимаш, дарки иқтидор ва моҳияти он аст. Далелсанҷӣ минбари иҷтимоӣ барои баланд бардоштани сатҳи огоҳии шаҳрвандон нест, тавре ки дар доираҳои муайян барғалат чунин мепиндоранд.. Оре, ин вазифаҳоро иҷро менамояд, вале онҳо асли матлаб нестанд Далелсанҷӣ (фактчек) дар навбати аввал абзори муқтадир ва муассири ифшо намудани манипулятсияҳои сиёсӣ ва гул заданҳои воқеӣ дар нисбати мавзуъҳои дардноки иҷтимоист. Он воситаи возеҳи ба намоиш гузоштани шоистагии воқеии сиёсатмадорону мансабдорон, платформа барои омӯзиши амиқест, ки бо далелу бурҳон аз сарчашмаҳои кушода тақвият ёфтаанд, ки дар навбати худ амалан иттиҳом бастани рӯзноманигоронро ба субъективият ва манфиатхоҳӣ аз байн мебаранд. Суханони ҳакимонаи Тарас Шевченко «мубориза баред ва зафар ёбед»-ро аснои истифода аз мафҳуми далелсанҷӣ ва усулҳои муассири он бо таъбири дигар чунин гуфтан ҳам мумкин аст:» ошкор кунед то ошкор шавад».